14 PUNKTÓW PREZYDENTA WILSONA

Thomas Woodrow Wilson urodził się 28 grudnia 1856 w Staunton w stanie Wirginia. Wychował się w rodzinie pastora. Ukończył Uniwersytet Princeton, studiował też na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Wirginii, po czym rozpoczął karierę naukową. Już w 1902 roku został rektorem Uniwersytetu Princeton. Na fotelu prezydenta zasiadł 4 marca 1913. Na okres jego prezydentury przypada i wojna światowa. Po miesiącach neutralności, ostatecznie w kwietniu 1917 r. Stany Zjednoczone przystępują do działań zbrojnych po stronie Ententy.

Po zakończeniu wojny uczestniczył w obradach konferencji pokojowej w Wersalu i był jednym z konstruktorów traktatu pokojowego z Niemcami. Pomimo, że zabiegał o utworzenie Ligi Narodów, Stany Zjednoczone nie przystąpiły do tej organizacji. 

W 1919 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za przyczynienie się do powstania LN. Zmarł 5 lat później.

Czternaście punktów Wilsona – program pokojowy, który przedstawił 8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu prezydent Thomas Woodrow Wilson.  Postulował w nim podjęcie działań, które należałoby przedsięwziąć, by zapewnić sprawiedliwszy świat po I wojnie światowej. Realizacja ich miałaby też zapobiec kolejnemu konfliktowi. Dla Polski ważny był 13. punkt, mówiący o utworzeniu niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza na terenach zamieszkanych w większości przez ludność polską.

1.     Porozumienia pokojowe będą jawnie zawierane, nie będzie już porozumień tajnych. Dyplomacja ma działać jawnie i publicznie.

2.     Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, poza przypadkami, kiedy morza te będą zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.

3.     Zniesienie barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego utrzymania.

4.     Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum.

5.     Rozstrzygnięcie sporów kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, ale przestrzegając zasady, że interesy ludności zainteresowanej mają równą wagę co interesy Rządów.

6.     Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie stosunków z Rosją. Rosja ma prawo do samookreślenia swojego ustroju politycznego.

7.     Belgia musi być ewakuowana i stać się w pełni suwerennym krajem.

8.     Terytorium francuskie zostanie uwolnione i odbudowane.  Alzacja i Lotaryngia mają powrócić do Francji.

9.     Korekta granicy włoskiej wzdłuż linii narodowościowej.

10. Stworzenie możliwości autonomicznego rozwoju narodom Austro – Węgier.

11. Rumunia, Serbia i Czarnogóra odzyskają utracone w czasie wojny terytoria, Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą być oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości.

12. Ludności tureckiej Imperium Osmańskiego zapewniona zostanie suwerenność i bezpieczeństwo, innym narodom zamieszkującym Imperium przysługuje prawo do bezpieczeństwa i rozwoju, oraz autonomia. Dardanele zostaną otwarte dla okrętów i statków handlowych, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.

13. Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa powinna być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową.

Stworzenie Ligi Narodów, której celem będzie zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnej wszystkich państw.